सुधारिएको नेपाली ट्रयाडिशनल लेआउट (Nepali Traditional keyboard layout)

युनिकोड आउनु अगाडि म प्रीति, कान्तिपुर जस्ता ttf फन्टमा टाइप गर्थें । त्यसको लागि मदन पुरस्कार प्रतिष्ठानले Nepali Traditional Layout भन्ने बनाएको थियो । यसमा पुरानो ब क म ा न लेआउट छ जुन प्रिति फन्टसँग मिल्दो जुल्दो छ ।

यसमा अनेक नयाँ अक्षरहरू पनि छन् जसलाई पहिले Alt+xxx कोडबाट ल्याउन पर्थ्यो जस्तै S = ङ्क, D = ङ्ग, T = ट्ट आदि । झट्ट सोच्दा यसले गर्दा टाइप गर्न सजिलो हुन्छ जस्तो लाग्छ तर हामी ttf लेआउटमा हात बसेकाहरूलाई भने यसले झनै अप्ठेरो बनाएको पाएँ । एक त यी अक्षरहरू धेरै चाहिने हैन (W = ड्ढ कहिल्यै प्रयोग गर्नु भएको छ ?) त्यसमाथि धेरै प्रयोग भएर हात गैराख्ने S = क्‍ यो हान्न खोज्दा ङ्क आइदिन्छ तीन चोटि Backspace हान्न पर्ने गरि । त्यसमाथि चाहिराख्ने चिन्हहरू जस्तै , : ? - हरू चाहि Ctrl Alt सँग थिच्न पर्ने भाको छ ।

Windows 7 देखि Nepali भन्ने लेआउट पाइन्छ जो लगभग हुबहु प्रीति लेआउटसँग मिल्छ तर यसमा धेरै अक्षरहरू नै छैनन् । Linux मा त झन् आधा आधि मात्र चल्ने Traditional लेआउट भेटिन्छ । यी सबबाट आजित भएर एउटा नयाँ लेआउट बनाएको छु ।

नयाँ लेआउट

दैनिक टाइप गर्न पर्नेहरूलाई सजिलो गर्न मैले Nepali Traditional TTF लेआउट बनाएको छु । यो लेआउट बनाउँदा सकेसम्म प्रिती जस्ता ttf लेआउटमा हात बसेकाहरूलाई सजिलो होस् भनेर बनाएको छु । ttf फन्टहरूमा टाइप गर्दा आफूलाई चाहिएको चिन्हहरू कसरी ल्याउने भन्नेमा ध्यान दिन पर्थ्यो भने युनिकोडमा टाइप गर्दा कुन अक्षर कुन स्वर र व्यन्जनहरू मिलेर बनेको छ त्यो थाहा पाए पुग्छ। यहि सैधान्तिक भिन्नताका कारण टाइप गर्दा केही फरकहरू भने हुन्छन् । साथै चाहिराख्ने चिन्हहरू जस्तै , : ? - = ! @ / आदि पनि लेआउटमै वा dead key प्रयोग गरेर सजिलै ल्याउन मिल्ने बनाएको छु । सुधारका लागि सुझावहरू दिनसक्नु हुन्छ ।

Nepali Traditional TTF Layout
Larger image and SVG here,
original template taken from Keyboard_layout_Zhuyin.svg credited to Sakurambo

डाउनलोड#

• Windows को लागि डाउनलोड यहाँ
• Linuxको लागि‌ डाउनलोड यहाँ
• Keyman मार्फत Windows / Mac / Linux / Mobile को लागि  डाउनलोड यहाँ
• अनलाइन नै यो लेआउट चलाउन

टाइप चै कसरी गर्ने त युनिकोडमा, प्रीति(ttf)भन्दा के चै फरक छ ?#

इकार

ह्रस्व र दीर्घ दुवै इकार व्यन्जन पछि थिच्न पर्ने

जस्तै दिदी लेख्न पर्दा
ttfमा ि+ द+ द + ी हुन्थ्यो भने
युनिकोडमा द +ि + द + ी (हिज्जे भन्न पर्दा जसरी भनिन्छ त्यसरी नै टाइप गर्ने : द इकार द ईकार )

ओकार र औकार

ttf मा जस्तो ा + े गरेर वा ा + ै गरेर ौ बन्दैन ( धेरैले गर्ने गल्ती ) । ो र ौ क्रमशः J र B मा छन्
को ठा → कोठा
अरू स्वर मात्राहरू - आकार ा, ह्रस्व उकार ु, दीर्घ ऊकार ू, ऋ ृ, एकार े, ऐकार ै प्रीतिमा जसरी नै टाइप गरिन्छ ।

स्वर अक्षरहरू छुट्टै लेख्न परेमा#

प्रीतिमा जस्तो 'अ' मा आकार, ओकार जस्ता स्वर मात्रा लगाएर हुदैन धेरैले गर्ने गल्ती

अ + ा ≠ आ	A → आ
अ + ो ≠ ओ	_ → ओ
अ + ौ ≠ आ	- → औ
(इ + रेफ) र + ् + इ ≠ ई	@ → ई
ए + े ≠ ऐ	E → ऐ

माथि लेआउटमा देखाए गरि सबै स्वर अक्षरका लागि आफ्नै key छन्
c → अ
A → आ
O → इ
@ → ई
C → ऋ
p → उ
U → ऊ
P → ए
E → ऐ
_ → ओ
- → औ

रेफ खोइ त ?

युनिकोडमा रेफ छुट्टै हुदैन । रेफ भनेको आधा 'र' अरू व्यन्जनसँग जोडिएपछि आउने हो, त्यसैले रेफ लागि र + ् (हलन्त)
क ा र ् य → कार्य
ई (दीर्घ ईकार) का लागि पनि रेफ प्रयोग हुन्थ्यो, त्यसको लागि @ → ई

अरु अक्षरहरू

युनिकोडमा टुक्रे चिन्हहरू छैनन् । जस्तै प मा पुच्छर जोडेर फ, उ मा पुच्छर जोडेर ऊ, प को खुट्टा तानेर प्र आदि इत्यादि केही गर्न पर्दैन ।
K → फ
U → ऊ
V → ॐ
< → ङ
प ्र → प्र
रु → रु (ह्रस्व)
रू → रू (दीर्घ)
अरू उदाहरण सयुक्त अक्षरमा

आधा अक्षरहरू

ttf मा आधा अक्षरहरू जस्तै ब्‍, क्‍, द् क्रमशः A, S र B मा पर्छन् भने युनिकोडमा ब+्, क+् द+् गर्नु पर्छ । यहाँ राखिएको युनिकोड लेआउटमा धेरै प्रयोग हुने आधा अक्षरहरू जस्तै क्‍ स्‍ हरू S : मै छन् भने द् चै B मा छैन तर याद राख्न पर्ने कुरा के छ भने युनिकोडमा क + ् गरेर क् ल्याउनु र S गरेर क् ल्याउनुमा केही अन्तर छैन र त्यसपछि केही अक्षर आएमा आफै जोडेर संयुक्त अक्षरहरू बन्छन् ।

संयुक्त अक्षरहरू#

युनिकोडमा संयुक्त अक्षरहरू टाइप गर्न ttf फन्टहरूमाभन्दा सजिलो छ, जुन अक्षर जसरी बनेको छ त्यै टाइप गर्दै जाने
उदाहरणको लागि ङ्क लाई लिऊँ, ttf मा फन्ट अनुसारको Alt+xxx कोड हान्नु पर्नेमा युनिकोडमा ङ + ् + क टाइप गरे पुग्छ । युनिकोडको अर्को फाइदा भनेको यसरी टाइप गरेपछि ttf फन्टमा जस्तो अरू फन्टमा लग्दा बिग्रने सम्भावना हुदैन । (नोट : नेपाली (देवनागिरी) अक्षर भएका धेरै युनिकोड फन्टहरू छन्, सबै फन्टमा सबै संयुक्त अक्षरहरू नहुन पनि सक्छन् । फन्टमा नभएमा ् सहितको सिङ्गो अक्षर नै देखिन्छ - जस्तै Windows 7 को Mangal फन्टमा ङ्‍क छुट्टेर आउछ, सो संयुक्त अक्षर भएको फन्टमा चै आफै मिलेर आउछ । ttf फन्टमा जस्तो फन्ट परिवर्तन गर्दा एकदमै फरक अक्षर वा बट्टा बट्टा आउने समस्या चै हुदैन )
केही उदाहरणहरू:
क ् क → क्क
क ् त ‌→ क्त
क ् र ‌→ क्र
ङ ् क → ङ्क (Windows 7 को Mangal फन्टमा ङ्‍क आउछ Kalimati वा Arial Unicode MS मा ङ का मुनि क नै आउछ)
ङ ् ख → ङ्ख
श ् र → श्र
द ् ध → द्ध (बुद्ध)
द ् द → द्द (मद्दत)
द ् व ‌→ द्व (द्वारा) (Windows 7 को Mangal फन्टमा द्‌व आउछ Kalimati वा Arial Unicode MSमा ठिक आउछ)
द ् य ‌→ द्य (Windows 7 को Mangal फन्टमा द्‌य आउछ Kalimati वा Arial Unicode MSमा ठिक आउछ)
द ् र → द्र
प ् र → प्र
ट ् ट ‌→ ट्ट
ठ ् ठ ‌→ ठ्ठ
ह  ृ → हृ (हृदय)
ह ् र → ह्र (गाह्रो)
ह ् य ‌→ ह्य (ह्याकुला)
ह ् व → ह्व (विह्वोल)
संयुक्त व्यन्जनहरू (उदाहरणका लागि मात्र, क्ष त्र ज्ञ क्रमशः I, Q, र ! मा पनि छन्)
क ् ष ‌→ क्ष
त ् र → त्र
ज ् ञ ‌→ ज्ञ

यो ZWJ र ZWNJ भन्ने जन्तुहरू के हुन् ?#

आधा अक्षर पछिल्लो अक्षरसँग जोड्दा फरक तरिकाले जोड्न परेमा ZWJ वा ZWNJ प्रयोग हुन्छ

हलन्त देखिने गरि जोड्न परेमा ZWNJ (Zero Width Non Joiner)#

ZWNJ m मा छ

श्र ी म ा न ् ZWNJ क ो → श्रीमान्‌को (ZWNJ प्रयोग नगर्दा श्रीमान्को हुन जान्छ)

हलन्त नदेखिने गरि फरक तरिकाले जोड्न परेमा ZWJ (Zero Width Joiner)#

ZWJ Shift+\ मा छ

र ा ख ् ZWJ न → राख्‍न(कालीमाटी जस्ता युनिकोड फन्टमा राख्न संयुक्त ख र न (ख को मुन्तिर न)  हुन जान्छ त्यस्तो भएको मन नपरेमा)

अंकहरू

अंकहरू ०-९ को लागि Shift थिच्न नपर्ने
1 2 3 मा भएका ज्ञ ई घ द्ध आदिलाई Shift थिच्न पर्ने

Dead key के किन र कसरी - चिन्हहरू#

नेपालीमा धेरै अक्षरहरू छन्, सबै अटाउदा धेरै जसो चिन्हहरूको लागि ठाउँ नै बच्दैन । यसैले धेरै प्रयोग हुने । , ? . जस्ता केही चिन्हहरू मात्रै एउटा key थिचेर आउने बनाइएको छ । अरु चिन्हको लागि भने Dead key को प्रयोग गर्नु पर्छ ।
यो लेआउटमा { Dead key हो । { हान्ने बित्तिकै केही पनि टाइप भएको देखिदैन तर लगत्तै अरु केही थिचे पछि भने चाहिएको अक्षर वा चिन्ह देखा पर्छ ।
किबोर्डमा देखिने चिन्हहरू ~ ` ! @ # $ % ^ & * () - _ = + [] {} \ ;” ' < > / | सबै dead key प्रयोग गरेर टाइप गर्न सकिन्छ । कुनै पनि चिन्ह टाइप गर्न परेमा पहिले { थिच्ने र छोड्ने अनि चिन्ह थिच्ने ।
जस्तै:
+ → { थिच्ने र छोड्ने अनि + थिच्ने
@ → { थिच्ने र छोड्ने अनि @ थिच्ने
     वा { थिच्ने र छोड्ने अनि 2 थिच्ने
Windows मा ! $ : ; > जस्ता केही अपवादहरू छन्, जसमा हल्का फरक तरिका अपनाउनु पर्ने हुन्छ, तल विस्तृतमा दिइएको छ । प्रयोगकर्ता सुझाव अनुसार पुरानो भर्सन भन्दा अलिकति फेरबदल गरिएको छ, नयाँ भर्सन राख्नुहोला ।
कोष्ठक चिन्ह - ( कसरी टाइप गर्ने :

कुन चिन्ह कता

चिन्ह	Linux	Windows
।	.
.	= वा {.
,	,
?	?
`	{`
~	{~
!	{! / {1	{1
@	{@ वा {2
#	{# वा {3
$	{$ / {4	{4
%	{% वा {5
^	{^ वा {6
&	{& वा {7
*	{* वा {8
(	{( वा {9
)	{) वा {0
-	{-
_	{_
=	{=
+	{+
[	{[
{	{{
]	{]
}	{}
\	{\
|	{|
:	{:	{;
;	{;	{m वा Ctrl+Alt+;
'	{'
"	{"
<	{<
>	{>	{,
/	{/
ऱ्	{?

पऱ्यो गऱ्यो ऱ्याल कसरी लेख्ने?#

यस्तो आधा र दुई तरिकाले लेख्न सकिन्छ

ऱ को प्रयोग गरेर

{? = ऱ् (थोप्लो भएको र अनि हलन्त)
प{?यो→ पऱ्यो
{?याल→ ऱ्याल

ZWJ को प्रयोग गरेर

पर ् ZWJ य ो → पर्‍यो

र ् ZWJ य ा ल → र्‍याल (नत्र र्याल हुन जान्छ)